Omuz, kişinin günlük hayatını bağımsız sürdürmesini sağlayan bir eklemdir. Kişinin omuz ağrısı yaşaması kişide fonksiyon kaybı oluşturabilmektedir. Omuz ağrısı ve fonksiyon kaybı kişinin yaşam kalitesini, günlük yaşam aktivitelerini, hayatındaki verimliliğini ve konforunu düşürmektedir.
Servikal (boyun) disk bozuklukları omurganın sık görülen rahatsızlıklarındandır. Boyun fıtığının görülme sıklığı hem erkeklerde hem de kadınlarda yaşla birlikte artar ve en sık 30-50 yaş arasındaki kişilerde görülür. Kadınlarda daha sık görülür ve vakaların %60’ından fazlasını oluşturur. Bu disk bozukluklarının ise boyun ve omuz ağrısı bağlantıları vardır. Omuz ağrısı farklı sebeplerle görülebilen yaygın görülen bir durumdur. Kas iskelet sistemindeki ağrılarda üçüncü sırada yer almaktadır. Omuz ağrısının boyun fıtığı ile bağlantısını anlayabilmek için omzun ve boynun yapısını ve anatomisini de iyi anlamak gerekir.
Boyun Omurgasının Yapısı
Omurga, iskeletimizin en önemli yapılarından biridir ve vertebra (omur) denilen kemiklerden oluşur. Boyun bölgemizde ise 7 tane vertebra bulunur. Bu omurlar ise disk ve eklemlerle birbirlerine bağlanırlar. Her iki omur arasında bir disk vardır. Diskler, vücut hareket kabiliyetini sağlarken omurların üzerine aşırı yük binmesini önleyerek omurga sisteminin uyum içerisinde hareket etmesine yardımcı olan yapılardır.
Disk; “annulus fibrosus”, “nucleus fibrosus” ve “vertebral end plate”ten (uçlardaki plak noktaları) oluşur. Nucleus pulposus (disk içerisinde çekirdek yapı) kompresyon kuvvetini alan yapıdır. Annulus fibrosus ise gelen kompresyona karşı kompresyonun dışarıya olan tüm yükünü gerilerek içeride tutmaya çalışan yapıdır. Aynı zamanda her iki omur arasındaki foramenden (boşluk) vücudumuzdaki kemikleri, eklemleri, bağları ve kasları kontrol eden sinirler çıkar. Özellikle servikal omurlar arasından boyun, kollar ve gövdenin motor ve duyusal kontrolünü sağlayan sinirler çıkmaktadır.
Diskleri arkadan saran posterior longitudinal ligament (PLL) bulunur. Nucleus pulposus servikalde PLL ile doğrudan bağlantılıdır. Dolayısı ile servikal bölgede annulus nucleus pulposus’u tamamen sarmaz. Annulus diskin arkasına incelerek gelir ve posterior alanda (diskin arkasında) annulusun görevini PLL yapar.
Boyun Fıtığı Nedir? Nasıl Oluşur?
Sağlıklı diskler düşük yüklenmelerde esneklik, artmış yüklenmelerde sertleşme yönünde cevap verecek hidrostatik fonksiyona sahiptir. Ancak diskte yüksek yüklenmeler olduğunda diskte bir yaralanma meydana gelmesi olasıdır. Bu yaralanma sonucunda diskte taşmalar oluşabilir.
Disk hernileri, nukleus pulposusun bir kısmı veya tamamı annulus fibrosustan dışarı çıktığında meydana gelir. Bu süreç akut veya kronik olarak ortaya çıkabilir. Kronik herniasyonlar, doğal yaşlanma sürecinin bir parçası olarak intervertebral disk dejenere olduğunda ortaya çıkar; bu genellikle daha az şiddetli olma eğiliminde olan sinsi veya kademeli başlangıçlı semptomlarla sonuçlanır. Bunun tersine, akut fıtıklar genellikle travmanın ya da annulus yapısında akut bir yaralanmanın ve nukleus pulposusun annulus fibrosustaki bir defektten dışarı çıkmasıyla sonuçlanır. Bu yaralanma genellikle kronik fıtıklaşmalarla karşılaştırıldığında daha şiddetli semptomların aniden ortaya çıkmasına neden olur.
Boyunda posterolateral (arka-yan) fıtıklaşmalar olmuşsa PLL de hasar görmüş olabilir. Bu da boyunda daha yaygın ve şiddetli bir ağrının olabileceğinin göstergesidir. Boyunda fıtıklaşma olduğunda servikal segmentten çıkan servikal spinal sinirleri etkileyen patolojik değişiklikler görülebilir. Sinirin üstünde mekanik, kimyasal ve nörofizyolojik yük artmaktadır. Boyunda fleksiyon (başı öne eğme hareketi) ve ekstansiyon (başı geriye eğme hareketi) açıklığı en fazla olan segment C5-C6 segmentidir. Bu sebeple mekanik yüklenmenin en fazla; dolayısıyla, fıtıklaşmanın da en fazla görüldüğü segment de burasıdır. C5-C6 ise tipik olarak omuz kompleksinin hareket ve duyusal kontrolünü sağlamaktadır.
Omuz Bölgesine Genel Bakış
Omuz, dört eklemi içeren ve aynı zamanda geniş hareket açıklığına sahip kompleks bir yapıdır. Omuz hareketleri senkronize çalışan 4 eklem sayesinde oluşmaktadır.
- Sternoclavicular eklem
- Acromioclavicular eklem
- Glenohumeral Eklem
- Scapulotorasik Eklem
Bu eklemler omuzdaki hareket açıklığını maksimuma çıkarmak adına bir dizi kinematik bağlantı oluşturur. Eklemlerin stabilizasyonu için onları stabilize eden bağ yapıları da vardır.
Omuz kompleksi “rotator cuff” kasları ve çevre kas yapıları olmak üzere yaklaşık 16 kası içinde barındırır. Tüm bu kaslar stabilizasyon ve fonksiyon için işlev görürler. Bu kaslar ise ağırlıklı olarak C5-C6 seviyesinden olmak üzere “brachial pleksus”tan (boyundaki omurlardan çıkan sinirlerin oluşturduğu sinir topluluğu) uyarılmaktadırlar.
Omuz Ağrısı ve Boyun Fıtığı
Yüksek prevalans oranına sahip etiyolojisi çok çeşitli bir hastalıktır. Ağrı, omuz kompleksindeki eklemlerden ya da bu eklemlerin mekanik ilişkisinin bozulmasından kaynaklanabilir. ‘Rotator cuff’ kasları ve omuz kompleksi çevre kasları gibi yumuşak doku kaynaklı olabilmekte veya ağrı bu alanda bulunan bağlardan kaynaklanabilmektedir.
Omuz problemleri genelde mekanik problemler olarak görülür. Ancak mekanik ve nörofizyolojik problemler bazen iç içe geçebilmektedir. Omuzdaki dokular zincir olarak birbirlerini tamamladıkları için bir dokunun işlev görmemesi (disuse) ya da yanlış işlev görmesi (misuse) başka bir dokunun fazla işlev görmesine (overuse) sebep olacaktır.
Tüm yapıların birbiri ile organize çalışabilmeleri için çok iyi bir nöromüsküler kontrole ihtiyaçları vardır. Bu kontrol ise onları uyaran sinirlerin sağlıklı olmasından geçer. Aynı zamanda, vücutta duyusal sahalar da (dermatom sahaları) bulunmaktadır. Boyundaki segmentlerin duyusal sahaları omuz ve kola yayılmaktadır. Yani boyun fıtığı sonucu etkilenen segmentin duyusal alanında (bu alanlar etkilenen segmente göre değişmektedir) ağrı semptomu verebilmektedir.
Özellikle C5-6 seviyesinde görülen boyun fıtıklarının sinire bası yapması halinde ağrı omza yayılabilir. Bazı durumlarda sinir üzerindeki yük omuz kaslarının inervasyonlarında çeşitli sorunlara sebep olmaktadır. Bu sorunlar özellikle omzun aktif stabilizatör yapısındaki hareket kontrolüne olumsuz etkilerde bulunarak omzun kinematiğini etkileyebilir. Verimli, dengeli ve birlikte çalışmakta zorlanan omuz kasları mekanik sorunların başlangıcını oluşturabilir. Sonuç olarak, bazı boyun fıtıkları elbette bazen sinir basısı sebebiyle bazen de omuz kaslarının kontrolünü zorlaştırarak omuz ağrısı yapabilir.
Kaynakça
- Dias , D. , Neto , G. M, Sales , R. SDS, ve ark. Effect of mobilization with movement on pain, disability, and range of motion in patients with shoulder pain and movement ımpairment: a systematic review and meta-analysis. Journal Of Cli̇ni̇cal Medi̇ci̇ne. 2023;12(23).
- Tanaka Y, Md , Kokubun S, Md , Sato T, Md , ve ark. Cervical roots as origin of pain in the neck or scapular regions. Spi̇ne. 2006;31(17).
- Zundert V, J. , Huntoon , M. , Patijn , J. , ve ark. Cervical radicular pain. Evidence‐Based İnterventional Pain Medicine: According To Clinical Diagnoses. 2011.
- Karaduman A, Yılmaz ÖT. Servikal bölge problemleri. İçinde: Karaduman A, Yılmaz ÖT, editör. Fizyoterapi ve rehabilitasyon cilt 2. Ankara: Hipokrat Kitabevi̇, 2016; s. 2-8.
- Karaduman A, Yılmaz ÖT. Servikal bölge problemleri. İçinde: Karaduman A, Yılmaz ÖT, editör. Fizyoterapi ve rehabilitasyon cilt 2. Ankara: Hipokrat Kitabevi̇, 2016; s. 63-68.
- Neumann DA. Üst ekstremite. İçinde: YY, editör. Kas iskelet sistemi kinezyolojisi. Ankara: Hipokrat, 2018; s. 119-170.
- Kolenkiewicz , M. , Włodarczyk , A. , Wojtkiewicz &, J. . Diagnosis and incidence of spondylosis and cervical disc disorders in the university clinical hospital in olsztyn, in years 2011–2015.. Biomed Research İnternational. 2018.
- Caridi, M. J, Pumberger , M. , Hughes &, AP. Cervical radiculopathy: a review. Hss Journal. 2011;7(3), 265-272.
- Şimşek İE. Omurga. Ankara, Hipokrat Kitabevi, 2022.
