Kalça protezi, kalça eklemi fonksiyonlarını yerine getirmeye çalışan bir yapıdır. Eğer, kalça eklemi herhangi bir nedenle düzgün çalışmıyorsa protez gerekebilir. Sağlıklı bir kalça eklemi ağrısız bir şekilde günlük aktiviteleri (oturma, yürüme, merdiven çıkma gibi) yerine getirebilmelidir. Eğer kalça eklemi fonksiyonlarını yerine getiremiyorsa ve gerekli tedaviler cevap vermiyorsa kalça protezi ameliyatı yapılabilir.
Kalça Protezi Ameliyatı Nedir?
Kalça protezi ameliyatı, bireyin yaşam kalitesini artırmak ve ağrılarını azaltmak amacıyla sıklıkla uygulanan cerrahi müdahaleler arasında yer almaktadır. Bu tür operasyonlar genellikle ileri yaşlarda tercih edilse de genç bireylerde de görülebilmektedir. Genel olarak, kalça protezi ameliyatına ihtiyaç duyulmasının birkaç sebebi olabilir, bunlardan bazıları;
- Osteoartrit, kalça eklem kıkırdağının aşınması sonucu kemik dokuya yük binmesiyle kalça protezi gerekebilir.
- Kalça kırıkları, travmatik olaylar (trafik kazası gibi) ve düşmeler sonucu kalçada oluşan kırıklar sonrası protez gerekebilir.
- Nekroz, kemik dokunun nekrozu, kan akışının azalması sonucu kemik dokunun ölmesini ifade eder ve bu durumda da protez gerekir.
- Romatoid artrit, inflamatuar bir romatizmal hastalık olan romatoid artrit, kalça eklemine ciddi zarar verebilir ve protez ameliyatı gerektirebilir.
Kalça Protezi Ameliyatı Sonrası Revizyon Cerrahisi
Kalça protezi ameliyatı sonrası fizyoterapistler ağrı yönetimi, kas kuvveti ve esnekliği geliştirme, yürüme ve hareket eğitimi gibi konularda hastaların yaşam kalitesini artırabilir ve ameliyat sonrası iyileşme sürecini hızlandırabilirler. Ancak, cerrahi müdahale ve sonrasındaki terapi süreci ne kadar başarılı olursa olsun, her protezin ömrü vardır ve bu ömür ortalama 15-20 yıldır. Standart total kalça protezi tasarımları, %93-%97 oranında 10 yıllık sağkalım ve %60-80 oranında 25 yıllık protez sağkalımı ile rahatlama ve öngörülebilir sonuç sağlar.
Kalça protezinin yenilenmesine kalça revizyon ameliyatı denir. Araştırmalarda genel olarak 6 ay içinde revizyon için en önemli neden periprostetik femur kırığı (uyluk kemiği kırığı) iken, ikinci en yaygın nedeni dislokasyon/instabilite (çıkık/stabil olma kabiliyetinin olmaması) olarak bulunmuştur.
Revizyon ameliyatının en sık görülen sebepleri arasında;
- Protez Lockeri: İlk ameliyat sonrasında protezin yerinde durmaması veya locker yaşanması durumu, revizyon ameliyatını gerektirebilir.
- Aşınma ve Yıpranma: Protezin malzemelerinin aşınması veya hasar görmesi, revizyon ameliyatını zorunlu kılabilir.
- Enfeksiyon: Kalça protezi bölgesinde gelişen enfeksiyonlar, revizyon ameliyatı ile temizlenmeli ve protez değiştirilmelidir.
- Çevresel Yumuşak Dokuların Problemleri: Protezin çevresindeki yumuşak dokuların zayıflaması veya diğer sorunlar, revizyon ameliyatını gerektirebilir.
Genç Yaşta Kalça Protezi Sebepleri
Özellikle genç yaşlardaki kalça protezi hastalarının ileriki yaşlarda bu ameliyatı tekrar olmaları ihtimal dahilindedir. Yapılan ameliyatın türü, kullanılan materyal gibi cerrahi etkenler ve kişinin yaşam kalitesi ameliyat ihtimalini etkileyebilir. Ancak unutulmamalıdır ki şu anki en iyi şartlarda bile bir protezin ömrü genellikle 20-25 yılla sınırlıdır. Bu nedenle cerrahi mümkün olduğunca ertelenmelidir.
Doktor ve fizyoterapist talimatlarına tam uyum, kısıtlanmış aktivitelerden en azından bir süreliğine kaçınma, kilo kontrolü ve düzenli egzersizlerle kalça çevresindeki kasları güçlendirme, kalça ekleminin stabilizasyonunu aktif yapılarla (kaslarla) sağlama çabalarıyla protezin ömrü uzatılabilir. Bu önlemler, ameliyat ihtimalini azaltmaya yardımcı olabilir. Genç yaşta kalça protezi ameliyatı geçiren bireyler, uzun dönemde bazı özel sorunlarla karşılaşabilirler:
- Protez Aşınması ve Değiştirme İhtiyacı: Genç yaşta kalça protezi kullanan bireyler, protezin aşınması veya hasar görmesi nedeniyle uzun dönemde protez değişikliği gerektirebilirler. Bu durum, revizyon ameliyatı ile ilgili sorunları beraberinde getirebilir.
- Enfeksiyon Riski: Her cerrahi müdahalede olduğu gibi, kalça protezi ameliyatları da enfeksiyon riskini taşır. Erken yaşta protez ameliyatı olan bireyler, uzun dönemde enfeksiyon riskine karşı dikkatli olmalı ve uzmanların önerilerine uygun hareket etmelidir.
- Ağrı ve Rahatsızlık: Protez ameliyatından sonra bile, bazı kişilerde hafif ağrı ve rahatsızlık hissi devam edebilir. Bu durum, kişinin aktivitelerine, genel sağlık durumuna ve protezin uygunluğuna bağlı olarak değişebilir.
- Protez Lockeri: Genç yaşta protez kullanan bireylerde protez lockeri riski daha yüksek olabilir. Bu durum, protezin yerinden oynaması ve revizyon ameliyatının gerekliliğini ortaya çıkarabilir.
- Psikososyal Etkiler: Uzun dönemde protez kullanımı, genç bireylerde psikososyal etkiler yaratabilir. Protezle yaşamak, yaşam tarzında değişikliklere ve duygusal zorluklara neden olabilir.
- Kemik Çözülmesi (Osteoliz): Genç yaşta kalça protezi kullanan kişilerde, protezin çevresindeki kemikte zaman içinde osteoliz gelişebilir. Bu durum, kemik dokusunun protezle temas sonucu erimesi anlamına gelir.
- Tekrarlayan Revizyon Ameliyatları: Genç yaşta protez kullanan bireylerde, ömür boyu tekrarlayan revizyon ameliyatları gerekebilir. Bu durum, protezle ilgili sorunların sıkça ortaya çıkması veya protez değişikliği gerektirmesi nedeniyle olabilir.
Gelecekten Umutluyuz!
Zamanla teknolojinin de ilerlemesiyle çeşitli yöntem ve teknikler gelişmiştir. Yapılan araştırmalarda özellikle genç hastalarda HRA (Hip resurfacing arthroplasty) tekniği sayesinde ilk olarak bir replasman implantı yerine bir yüzey yenileme implantı olduğundan ve dolayısıyla kemik koruyucu olduğundan, potansiyel olarak doğal bir kalça ekleminin anatomisi daha yakından taklit edilebilmiştir.
Minimal kemik rezeksiyonunun (kemiğin kısmen çıkarılması) yanı sıra, HRA’nın diğer teorik avantajları arasında gelişmiş eklem stabilitesi, doğal kalça biyomekaniğinin daha iyi yeniden üretimi ve azalmış lineer aşınma yer almaktadır.
Sonuç olarak, kalça revizyon ameliyatları, ilk ameliyata kıyasla daha zorlu bir süreçtir ve bu nedenle protezin mümkün olan en uzun süre dayanabilmesi hedeflenir. Kalça protezi ameliyatları ve revizyon ameliyatları öncesinde hastanın kas gücü, motor kontrolü, esneklik gibi faktörleri geliştirilerek, ameliyat sonrası iyileşme için uygun bir temel oluşturulmalıdır. Ayrıca, ameliyat sonrasında gerekli fizyoterapi uygulamaları ve hasta eğitimi ile birey, yeni yaşam tarzına uyum sağlamak adına hazırlanmalıdır.
Kaynakça
- Markel JF, Md , Dri̇scoll JA, Md , Zheng TH, Phd , ve ark. Causes of early hip revision vary by age and gender: analysis of data from a statewide quality registry. The Journal Of Arthroplasty. Jul 2022;(37(7S)):S616-S621.
- Clough EJ, TMC. Metal on metal hip resurfacing arthroplasty: where are we now?. Journal Of Orthopaedi̇cs. 2020 Dec;(31:23):123-127.
- Palazzuolo M, Bensa A, Bauer S, Blakeney WG, Ri̇egger GFAM. Resurfacing hip arthroplasty ıs a safe and effective alternative to total hip arthroplasty in young patients: a systematic review and meta-analysis. Journal Of Cli̇ni̇cal Medi̇ci̇ne. 2023 Mar;(12(6)):2093.
