Genel Bakış
Kalça sıkışma sendromu, literatürde kalça impingement sendromu veya femoroasetebular impingement sendromu olarak adlandırılır. Kalçada kemiklerin birinde veya her ikisinde oluşan kemik çıkıntısı sebebiyle ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Femoroasetabular impingement risk faktörleri arasında travma, asetabular labral sıkışma, eklem kapsülü laksitesi, displazi, dejenerasyon ve kalçanın önünde veya kasıkta ağrıya sebep olan asetabular labrum yırtıkları bulunmaktadır. Genellikle erken yaşta semptom verir ve çoğu zaman görmezden gelinir. İleri yaşlarda kalça kemiklerindeki bu anomali kalça eklem kıkırdağına ve labrum adı verilen femur ve asetabulum arasındaki fibrokartilajinöz özelliği olan yapıya zarar vermeye başladığında semptomlar ağırlaşır.
Kalça Sıkışma Sendromu Nedir?
Kalça sıkışma sendromu; bazı zorlayıcı aktivitelerle oluşan ve femur başının asetabulumun kenarına ağrılı teması ile açıklanan bir tanıdır. Sıkışma tipik olarak kalça ekleminin ön kısmını etkiler ve çömelme, tekme atma veya yükün üstünde olduğu kalça üzerinde dönme aktivitelerinde olduğu gibi derin fleksiyon ve derin rotasyon aktiviteleri ile yoğunlaşır. Zaman içinde tekrarlayan sıkışma, aradaki labrum veya eklem kıkırdağının yırtılması ile sonuçlanabilir. Labrum tutunduğu kenardan ayrılır ve böylece komşu eklem kıkırdağını yaralanmaya açık hale getirir.
Üç tip sıkışma vardır. Kemik çıkıntısının bulunduğu kemiğe göre kemik çıkıntısı femur üzerinde olduğunda CAM tipi, asetabulum üzerinde olduğunda PİNCER tipi, her ikisinde birden olduğu zaman MIX tip kalça sıkışma sendromu oluşur.
CAM tipi sıkışma, kalça sıkışma sendromunun en yaygın türüdür ve femurun üst bölgesi etrafında aşırı kemikleşme sonucu oluşur. Bu anormal kemik oluşumunun, adölesan büyüme döneminin en yoğun olduğu sırada büyüme plakları kapanırken olgunlaşmakta olduğu düşünülmektedir. Bu yapı, kalçanın öne hareketi yani fleksiyonu ile eklem açıklığını önde kısıtlayarak hareket açısının azalmasına ve ağrıya yol açar. Zaman içerisinde tekrarlayan sıkışma, eklem kıkırdağının kemikten kat kat ayrılmasına yol açan ilerleyici kıkırdak hasarına ve ağrılı mekanik semptomlara neden olabilir.
Oluşan bu labral patolojiler yaşlı hastalarda kalça osteoartriti ile ilişkili olabilir. Hastaların genellikle aktiviteye bağlı olarak ağrıları vardır ve klik sesi, kilitlenme, takılma ve boşalma hissi gibi mekanik semptomlar tanımlarlar. Anterior (ön) lezyonlarda genel olarak pozitif testler (fleksiyon, addüksiyon ve internal rotasyon kombinasyonu) ve scour (ovalama) testlerinde ağrıyı içerir. Pasif rotasyon testinde (long roll test) femur internal rotasyona çevrildiğinde ağrı veya klik sesi oluşabilir ve FABER testi (fleksiyon, abdüksiyon ve eksternal rotasyon) ile kasık ağrısı ve mobilitede kısıtlanma olabilir.
Kalça Sıkışma Sendromunun Ameliyatsız Tedavisi
Kalça sıkışma sendromunda genellikle cerrahi olarak tedavi edilmesine rağmen, bir süre biyomekanik yetersizlikleri hedefleyen konservatif tedavi savunulmaktadır. Kalça ekleminin dizilimine önem verilir, eklemde anterior yönde etki eden kuvvetler azaltılır ve kalça kuşağı kaslarında uzunluk/kuvvet dengesi sağlanır. Kalçada yük altında rotasyonundan yani yük bulunan kalça üzerinde dönme aktivitelerinden kaçınılır ve durma fazında kalça hiperekstansiyonuna sebep olan diz hiperekstansiyonu gibi yürüyüş anomalileri düzeltilmeye çalışılır.
Son yapılan çalışmada İspanya Futbol Ligi (La Liga) beyaz erkek futbolcular (120 profesyonel futbolcu) üzerinde yapılan araştırmaya göre aralıklı yapılan değerlendirmelerde bu futbolcuların %61,6 sında cam tipi sıkışma bulunmuş ve kalça ekleminde deformitelerde artma görülmüştür.
Kalça sıkışma sendromunun tedavisi hasta eğitimi ile başlar. Hastalar aktiviteleri modifiye etmenin önemi konusunda bilgilendirilir. Sıkışmayı provoke edici hareketlerden kaçınmak; semptomları artırıcı oturma, ayakta durma, çömelme ve veya uyku pozisyonlarını değiştirmek veya hastaları kötüleştiren egzersizlerden kaçınmak gibi hastanın deformitelerine göre modifikasyonlar yapmak gerekebilir. Kalça addüktörleri, gluteus maksimus, iliopsoas ve eksternal rotatör kasların kuvvet dengesinin sağlamak, hamstring kas gruplarının esnekliğini geri kazandırmak ve pelvis ve kalça diziliminin nöromüsküler kontrolünü sağlamak önemlidir..
Kalça Sıkışma Sendromunun Cerrahi Tedavisi
Konservatif önlemlere rağmen, ağrılı kalça sıkışma sendromu devam eden hastalar ameliyat için adaydır. Kalça sıkışma sendromu ameliyatı artroskopik olarak oluşan kemik çıkıntılarının tıraşlanarak sıkışmanın ortadan kaldırılması işlemidir. Ameliyat sonrası rehabilitasyonun amacı ağrıyı azaltmak, eklem hareket açıklığını devam ettirmek, kassal kuvvet dengesini sağlamak ve kişiyi sporcu ise sporuna, sedanter ise normal hayatına döndürmeyi hedeflemektedir. Bu tür ameliyatlar öncesi pre-op rehabilitasyon ve ameliyat sonrası erken ve geç dönem rehabilitasyon programları uygulanır.
İyi bir hasta eğitimi ve ağrıyı provoke edici aktivitelerden uzak durmalı, kalça ve kalça kuşağı kas kuvvet dengesinin kazanılmasını ve sürdürülmesini sağlamak cerrahi veya cerrahi dışı tedavilerde olmazsa olmazlardır.
Kaynaklar
- R.Arriaza, M.Garcia: Prevalence of hip femoroacetabular impingement deformities in high-level (La Liga) male professional football players. BMC Musculoskelet Disord, 2024 Feb 21;25(1):166
- Ganz R, Parvizi J, Beck M, Leunig M, Nötzli H, Siebenrock KA: Femoroacetabular impingement: a cause for osteoarthritis of the hip.Clin Orthop Relat Res. 2003 Dec;(417):112-20
- Lewis, CL, Sahrmann, SA: Acetebular labral tears. Phys Ther 86:110-121,2006
- Valenzula, F: A retrospective study to determine the effectiveness of nonoperative treatment of hip labral tears. Orthop prac 22(3):147-152,2010
- Austin, AB: Identification of abnormal hip motion associated with acetabular labral pathology. J Orthop Sports Phys THER 38(9):558-564,2008
- Groh, MM, and Herrera,J: A comprehensive rewiew of hip labral tears, Burr Rev Musculoskelet Med 2:105_117,2009
- Kazi O, MS, B Alvero BA: Hip Pain in the Young Athlete: Femoroacetabular Impingement Syndrome; Sports Health. 2024 Feb 2:194
- Brotzman, S.,(2019),Klinik Ortopedik Rehabilitasyon Ekip Yaklaşımı. Çev;Nevin Atalay Güzel.4.Baskı,Hipokrat Yayıncılık.
- Donald A. Neumann(2002).Kas-İskelet Sistemi Kinezyolojisi Kısım IV Alt Ekstremite. Çev;Yavuz Yakut.3.Baskı,Hipokrat Yayıncılık.
- Carolyn Kisner,Lynn Allen Colby,John Borstad(2021),Terapatik Egzersiz.Çev;Nezire Köse.7.Baskı,Hipokrat Yayıncılık.
